Voorzichtig manoeuvreren

75 jaar na de bevrijding van Nederland publiceert het historisch Genootschap Amstelodamum in het jaarboek 2020 een kritische terugblik op het eigen functioneren voor, tijdens en na de Duitse bezetting. De publicatie heeft als titel ‘Voorzichtig manoeuvreren’. De bezettingsgeschiedenis van het Genootschap Amstelodamum 1940-1945. Het boek bevat een facsimile van de originele oorlogskroniek uit 1948, ‘een van de beste boeken over de oorlog in Amsterdam’ (Het Parool, 17 oktober 2019).

Verdient de manier waarop Amstelodamum de oorlog is doorgekomen de lovende woorden die koningin Wilhelmina in 1946 aan Amsterdam toekende: ‘heldhaftig, vastberaden, barmhartig’? Het cynische, korte antwoord luidt: natuurlijk niet. Evenmin als de stad zelf overigens.

De bezetting als dagelijkse realiteit was ook voor het Genootschap Amstelodamum veel complexer dan het zwart-witte beeld dat uit veel publicaties over de Tweede Wereldoorlog naar voren komt. Tegen die achtergrond luidt het lange antwoord: het bestuur van het Genootschap heeft steeds geprobeerd zo zorgvuldig mogelijk te handelen. Voorzichtigheid was en bleef de leidraad, ook toen na enkele jaren de ‘tweegezichtenhouding’ bepalend werd: naar buiten toe volgzaam, achter de schermen waar mogelijk ongehoorzaam aan de bezetter.

Auteur Willem van Bennekom, voormalig voorzitter van het bestuur van Amstelodamum, spaart het genootschap niet in zijn conclusies. Hij baseert zich daarbij op archiefonderzoek en vergelijkt het reilen en zeilen van het chique genootschap met de manier waarop andere Nederlandse verenigingen zich opstelden tijdens de bezetting.